CHARAKTERYSTYKA WYCIECZKI
Spacer do granicy państwa to rekreacyjna wycieczka krajoznawcza, wiodąca częściowo traktem historycznym zwanym Graniczną Drogą Królewską (GDK). Wyruszamy z malowniczej doliny Białej Lądeckiej w dolinę Lutego Potoku. Na trasie mijamy kamieniołomy bazaltu na Szwedzkich Szańcach. Istnieje możliwość zejścia na północną stronę Przeł. Lądeckiej do pobliskiej czeskiej miejscowości – Travna.
Miejsce wyjścia: Lądek-Zdrój, Rynek (węzeł szlaków) – 426 m n.p.m. lub pl. Mariański (Zdrój „Wojciech”)
Trasa wycieczki: Rynek – ul. Słodowa – most św. Jana Nepomucena – ul. Klonowa – ul. Lipowa – ul. Wolności (pl. Mariański, Zdrój „Wojciech”) – ul. Brzozowa – Graniczna Droga Królewska – Droga gen. Prądzyńskiego – Graniczna Droga Królewska – Przełęcz Lądecka
Czas przejścia w jedną stronę: ok. 1,45 h
Długość trasy: 5,6 km
Najwyższy punkt na trasie (docelowy): Przełęcz Lądecka 665 m n.p.m.
Różnica wysokości do pokonania: 239 m
Oznakowanie trasy w terenie: znaki żółte szlaku pieszego
Ogólny, przybliżony czas trwania wycieczki: około 4 h(z krótkim pobytem w czeskim sklepie)
OPIS TRASY
Na wycieczkę wyruszamy z lądeckiego Rynku za znakami żółtego szlaku pieszego. Z płn. – zach. naroża Rynku idziemy ul. Słodową i zaraz w lewo w ul. Krótką. Przechodzimy zabytkowym mostem św. Jana Nepomucena nad rzeką Białą Lądecką, dalej w prawo, wzdłuż ul. Klonowej. Na wysokości ul. L. Zamenhofa oddalamy się od rzeki i w górę przejściem dla pieszych (schody) dochodzimy do Mostowiaduktu (po prawej) i ul. Lipowej, podążamy nią w kierunku dzielnicy zdrojowej miasta do ul. Wolności. Tu dochodzi niebieska trasa kuracyjna nr 1 na Borówkową Górę i stąd w lewo w górę ul. Wolności, a na jej kulminacji w prawo ul. Brzozową. Na końcu ulicy wchodzimy na dawny odcinek Granicznej Drogi Królewskiej (GDK), do której wyżej z lewej dochodzi nowy odcinek oddany w 2007 r. Przekraczamy GDK i wchodzimy na drogę polną (dawniej tą drogą prowadził trakt przez płd. – wsch. zbocze Zielnika do Czech, a po przejściu oddziałów wojsk pruskich pod dowództwem gen. Prądzyńskiego nazwano ją Drogą gen. Prądzyńskiego). Podchodzimy w górę za znakami żółtego szlaku pieszego i niebieskiej trasy kuracyjnej nr 1. Przy drodze piękne okazy dziewięćsiła zwanego ostem górskim, a z drogi malownicze widoki na Masyw Śnieżnika, Krowiarki i Lądek-Zdrój. Dochodzimy do GDK, po lewej znajduje się punkt widokowy z opisaną na planszy panoramą. Przechodzimy GDK i dalej drogą polną (Droga gen. Prądzyńskiego), która po ok. 100 m rozwidla się. Na rozdrożu idziemy w lewo za znakami żółtymi szlaku pieszego. Dochodzimy powtórnie do GDK i w prawo, wkrótce mijamy dawne zabudowania niemieckiej strażnicy granicznej, postawione w latach 30-tych XX w. – obecnie ośrodek „Lech i Czech”. Dalej z prawej – na stoku wzniesienia Szwedzkie Szańce – kamieniołom bazaltu. Występujące tu skały bazaltowe tworzą formę zwaną Twierdzą. Eksploatację bazaltu rozpoczęto w tym miejscu pod koniec XIX w., a po II wojnie światowej od 1957 r. Z lewej widoki na trawiaste zbocza doliny Lutego Potoku, Lutynię a nad nią szczyt Borówkowej z wieżą widokową. Dalej po prawej budynek dawnego urzędu celnego (do niedawna administracja kamieniołomu), naprzeciw niego znajdował się zajazd „Górski Zameczek”, po 1945 r. częściowo urządzono tu stajnie dla koni Wojsk Ochrony Pogranicza, na początku lat 60-tych XX w. niszczejący obiekt rozebrano. Dalej idziemy za znakami żółtymi szlaku pieszego i po ok. 15 min. GDK dochodzimy do przejścia granicznego na Przełęczy Lądeckiej, gdzie obecnie znajduje się parking i sklep z pamiątkami „Przystań na Przełęczy”, który oferuje także wyjątkową atrakcję: zjazd hulajnogą w dół!
MIEJSCA
Przełęcz Lądecka to znaczne obniżenie, które znajduje się w głównym granicznym grzbiecie Gór Złotych, oddzielając ich część północną i środkową. Leży pomiędzy masywem Borówkowej z Maselnicą (680 m n.p.m.) od płn. zach.i masywem Kobylej Kopy z Zielnikiem (722 m n.p.m.) od płd. wsch. Od zach. pod Przełęcz podchodzą zabudowania Lutyni w dolinie Lutego Potoku, a od wsch. zabudowa czeskiej wsi Travnej. Przez przełęcz przechodzi malownicza szosa łącząca Lądek-Zdrój i Javorník.Przełęcze tej części Gór Złotych, jako przejścia przez góry zaczęły być wykorzystywane już w średniowieczu. Tędy przechodził dawny trakt handlowy, który łączył Ziemię Kłodzką z Przedgórzem Sudeckim – początkowo z kasztelanią nysko-otmuchowską biskupów wrocławskich (XII-XIV w.), od 1459 r. hrabstwo kłodzkie z księstwem nyskim biskupów wrocławskich. Świadczy o tym sięgające poł. XIV w. osadnictwo po obu stronach Przeł. Lądeckiej (Lutynia 1346, Travná 1290). Początkowo trasy nie były dostosowane do ruchu kołowego, tym traktem pieszym i konnym wędrowali głównie mieszkańcy osad położonych po obu stronach przełęczy. Według dokumentów oficjalnie Przełęcz Lądecka zaczęła służyć jako przejście graniczne przez Góry Złote,w poł. XIX w. wykorzystywana dla szlaku handlowego, potem strategicznego. Wcześniej istniało przejście na Solnej Drodze przez Przeł. Karpowską, a dopiero 26.06.1766 r. Fryderyk II Wielki, król Prus, przeprowadził z wielkim trudem 11 i 12 dywizję z artylerią i kawalerią przez Góry Złote, trasując drogę z Lądka-Zdroju przez płn. – zach. obniżenie pod Trawieńską Górą i dalej przez Zálesí po czeskiej stronie. Na jego cześć nazwano ten nowy trakt Graniczną Drogą Królewską. W połowie XIX w. Graniczna Droga Królewska była nadmiernie zniszczona przez trudne warunki klimatyczne i powozy, tak że nie nadawała się do regularnych przewozów. Dlatego w I poł. XIX w. skierowano ją przez płn. – wsch. zbocze Szwedzkich Szańców na Przeł. Lądecką,a następnie doprowadzono do niej Drogę Graniczną przez Lutynię. Na Przeł. w 1822 r. wyznaczono oficjalny punkt graniczny (przejście graniczne), chętnie uczęszczany przez turystów z Lądka-Zdroju, którzy udawali się tędy do leżącej zaraz za granicą Travnej ze źródłami radoczynnymi. Jej odwiedziny łączono przeważnie ze zwiedzaniem Javornika i wyjściem na graniczny Zielnik, uchodzący wówczas za doskonały punkt widokowy, skąd roztaczała się panorama na obie strony granicy. Dla ułatwienia pokonania tej górskiej przeprawy, rozpoczęto budowę bitej drogi od wykonania mostu w Travnej w 1861 r., a całość jej oddano do użytku w 1873 r. Także z Przeł. Lądeckiej i szosy na nią prowadzącej rozpościerają się ładne widoki. Pod koniec XIX w. tą drogą wożono też urobek z pobliskiego kamieniołomu bazaltu uruchomionego na Szwedzkich Szańcach. W 1911 r. otwarto przez Przeł. Lądecką regularną komunikację autobusową z Lądka-Zdroju przez Javornik do Paczkowa tranzytem przez terytorium Austrii. Do II wojny światowej mieszkańcy przygranicznych osad i kuracjusze swobodnie przekraczali granicę, a wycieczka do pobliskiego Javornika była atrakcją. Jeszcze w marcu 1945 r. z Lądka-Zdroju odjechał ostatni autobus regularnej linii do Paczkowa, była to jedna z pierwszych tego rodzaju komunikacji w Sudetach. Po 1945 r. przejście graniczne na Przeł. Lądeckiej zostało zamknięte, droga utraciła całkowicie znaczenie, a granica szczególnie w miejscach dawnych przejść była pilnie strzeżona. Na Przeł. Lądeckiej w latach 1959-60 odbyło się kilka nieoficjalnych spotkań przyjaźni pomiędzy młodzieżą szkół podstawowych obu przygranicznych miast (harcerzami i pionierami), oczywiście przy zezwoleniu i pod czujnym okiem funkcjonariuszy WOP. Przez to przejście wiosną 1991 r. organizowany był doraźnie przewóz drewna eksportowanego do ówczesnej Czechosłowacji. Natomiast 7 i 8.09.1991 r. w ramach organizacji II Polsko-Czeskich Dni Kultury Chrześcijańskiej mieszkańcy Lądka i Javornika już oficjalnie odwiedzili się wzajemnie po raz pierwszy przez Przeł. Lądecką. Na Przeł. Lądeckiej w dniu 20.02.1996 r. zostało otwarte przejście graniczne Lutynia – Travná tzw. małego ruchu i przejście turystyczne. Przejście czynne było w godz. 6.00 -22.00 i przekraczać je mogli pieszo lub rowerem mieszkańcy obu przygranicznych gmin na podstawie dowodu osobistego oraz lądeccy goście na podstawie dowodu i zaświadczenia o czasowym zameldowaniu. Od tej pory na Przeł. Lądeckiej funkcjonowały dwie kategorie przejść, a służba graniczna na nich odbywała się na przemian ze stroną czeską. Oba kraje przygotowując się do otwarcia przejścia granicznego dla ruchu samochodowego do 3,5 t., zaczęły modernizować drogi dojazdowe. W nocy z 20/21.12.2007 r. z okazji przystąpienia m. in. Polski i Czech do układu z Schengen na przejściu granicznym Lutynia – Travna na Przeł. Lądeckiej odbyło się uroczyste otwarcie granicy dla ruchu kołowego do 3,5 t., z udziałem mieszkańców obu przygranicznych miejscowości, turystów, władz samorządowych oraz gości.
Travná, mała miejscowość przygraniczna w Czechach położona na wys. ok. 440-560 m n.p.m. przy drodze z Javornika na Przeł. Lądecką. Wzmiankowana już w 1290 r. Przy drodze nad potokiem Javornik działała od 1546 r. kuźnica, a powyżej przejście graniczne. W 1789 r. odwiedził wieś cesarz Józef II. Współcześnie miejscowość letniskowo-rolnicza z siecią tras turystycznych. Zabytki to neogotycki kościół filialny Niepokalanego Poczęcia NMP wzniesiony w latach 1878 – 83 przez wiedeńskiego architekta Friedricha von Schmidta w miejscu wcześniejszego barokowego z 1725 r. W Mariańskiej Dolinie znajduje się kaplica pielgrzymia z 1858 r. św. Panny Marii La Salletskiej, obok na zboczu droga krzyżowa z 14 przystankami, to dzieło rzeźbiarskie z przełomu XIX i XX w. (zawsze w Wielki Piątek odbywa się tu Droga Krzyżowa). Tradycyjna czeska kuchnia w restauracji „U Oravcu”, Travna 22.
POWRÓT
- Do Lądka-Zdroju część zdrojowa pl. Mariański (ZP Zdrój „Wojciech”), z Przeł. Lądeckiej – niebieską trasą kuracyjną nr 1 – ok. 1,10 h (4,6 km).
- Do Lądka-Zdroju część zdrojowa (skrzyżowanie Granicznej i ul. Wolności) przez Lutynię, z Przeł. Lądeckiej do Lutyni żółtą trasą spacerową nr 6 (ok. 25 min – 1,4 km), dalej z Lutyni do Lądka-Zdroju czerwoną trasą wędrówkową nr 1 (30 min – 2 km); w sumie – ok. 55 min (3,4 km).
MOŻLIWOŚCI KONTYNUACJI WYCIECZKI
- Na Borówkową Górę (wieża widokowa) niebieską trasą kuracyjną nr 1 – ok. 1 h (3 km); zielonym szlakiem pieszym – ok. 1 h (3,1 km)
- Do czeskiej wsi Travna (restauracja, sklep – 0,5 km), dalej węzeł szlaków (wlot do Mariańskiej Doliny – 1 km) i centrum wsi, bus – żółtym szlakiem pieszym od granicy – ok. 30 min (2 km).
