Wycieczka nad Czarne Urwisko i do Bazaltowych Słupów
CHARAKTERYSTYKA WYCIECZKI
Jedna z krótszych i stosunkowo łatwiejszych rekreacyjno-przyrodniczych wycieczek doliną Lutego Potoku i Obszarniczki przez dawny przysiółek Ułęże do dobrego miejsca widokowego nad ścianą skalną w dawnym kamieniołomie bazaltu.
Miejsce wyjścia: Zakład Przyrodoleczniczy „Stary Jerzy”, ul Ostrowicza
Trasa wycieczki: ul. Ostrowicza, Aleja Modrzewiowa, Park Zdrojowy Jana Pawła II, ul. Wolności, ul Graniczna, Ośrodek „Geovita”-przydrożny krzyż, Ułęże, Czarne Urwisko
Czas przejścia w jedną stronę: ok. 1h
Długość trasy:3,2km
Najwyższy punkt: Czarne Urwisko
Oznakowanie: znaki żółte trasy spacerowej nr 4
OPIS TRASY
Z Zakładu Przyrodolecznicze „Stary Jerzy” ruszamy za znakami trasy spacerowej żółtymi nr 4 i znakami trasy kuracyjnej niebieskimi nr 1 w kier. płn. „Aleją Modrzewiową” do pl. Mariańskiego, stąd obok Zakładu Przyrodoleczniczego „Zdrój Wojciech” (pl. Mariański 13) i źródła „Chrobry” do ul. Wolności i nią w górę. Dochodzimy do skrzyżowania ul. Wolności, ul. Granicznej, Drogi Granicznej i Granicznej Drogi Królewskiej (474 m n.p.m.), tu dochodzi trasa wędrówkowa okólna czerwona nr 1. Stąd na przedłużeniu ul. Wolności idziemy w dół do doliny Lutego Potoku – Drogą Graniczną w kier. Lutyni, po przejściu mostkiem Lutego Potoku po prawej malownicza bryła CKiR „Geovita” (470 m n.p.m.). Dalej po lewej dolinka potoku Obszarniczka, przy drodze na postumencie „Krucyfiks Metalowy” i przed Drewnianym Krzyżem (507 m n.p.m.) z Drogi Granicznej skręcamy w lewo na Drogę Wewnętrzną wznoszącą się ku górze. Idziemy tylko trasą spacerową żółtą nr 4, po prawej stare wyrobiska pod Czarnym Urwiskiem ukryte w zieleni (najlepiej widoczne w okresie jesienno-zimowym), po lewej przy posesji nr 1-b plansza krajoznawcza „Ułęże”, zakolami drogi, po lewej doliną Obszarniczki dochodzimy (po lewej) do dawnych zabudowań karczmy sędziowskiej (Lutynia – nr 1). Po prawej, płd. – zach. stok Czarnego Urwiska zabudowany niewielkimi stylowymi górskimi domkami. Za znakami trasy spacerowej żółtej nr 4 (i kierunkowskazami) w prawo drogą gruntową (leśną) dochodzimy do grzbietu (w lewo trasa spacerowa żółta nr 4 prowadzi do trasy wędrówkowej czerwonej nr 1) i w prawo ścieżka doprowadza nas do miejsca widokowego na skraj Czarnego Urwiska – 624 m n.p.m. (1 h – 3,252 km).
INTERESUJACE MIEJSCA NA TRASIE:
Drewniany Krzyż (507 m n.p.m. węzeł tras) – pamiątkowy krzyż stoi przy rozwidleniu Drogi Granicznej i Drogi Wewnętrznej (na Ułęże) wysokości 3,3 m, z metalową figurą ukrzyżowanego Chrystusa. Pierwotny z początku XX w. ma przestrzegać zjeżdżających z Ułęża o niebezpieczeństwie. Punkt wyjścia na Czarne Urwisko i miejsce odpoczynku w połowie trasy z lądeckiego zdroju do Lutyni. Obok, Drogą Graniczną prowadzi trasa okólna wędrówkowa czerwona nr 1 przez Lutynię na Borówkową.
Krucyfiks metalowy – pod drzewem przy Drodze Granicznej na końcu dolinki Obszarniczki stoi metalowy krzyż, kuty, bogato zdobiony z figurą ukrzyżowanego Chrystusa, osadzony został na kamiennym, bogatym z gzymsy, cokole. Na rewersie zaopatrzony w inicjały autora „FH” oraz datę „1882”. Bogactwo formy potwierdza upowszechnienie kowalstwa, jako jednego z przeszłych-charakterystycznych dla regionu, kierunków rzemiosła. W rękach jednego z aniołów insygnia zawodu. Krzyż ten postawiono w miejscu, gdzie – jak głosi podanie – lądecki proboszcz odnalazł skarb:
Czarne Urwisko – to duże odsłonięcie bazaltów plagioklazowo-nefelinowych w kominie wulkanicznym wyodrębnionym przez eksploatację kamieniołomu. Wydzielony obszar o pow. 36,14 ha położony jest w odległości ok. 1,5km na płd. Wsch. Od Lądka-Zdroju na wys. 480-660 m n.p.m. i swoim zasięgiem obejmuje płd. Stoki częściowo bazaltowego wzgórza Strzybnik, pomiędzy Ułężem i Lutynią w widłach Lutego Potoku i Obszarniczki w granicach Śnieżnickiego Parku Krajobrazowego. W części wyrobiska starego nieczynnego kamieniołomu znajdującego się w płd. zboczu bazalty tworzące komin wulkaniczny przebiły tu czwartorzędzie łupki łyszczykowe. Występują w nich m.in. opale, oliwin, augit. W płd. wsch. Części wyrobiska osiągającego do 30 m wys. Wyodrębniają się dwie nisze podzielone ok 15 metrową grzędą. Tu łom odsłonił skały tworzące sześcioboczne, prawie pionowe słupy. Formy takie tworzą się w stygnącej lawie wskutek naprężeń. Stąd nazwa Bazaltowe Słupy. Z górnej części wyrobiska tego kamieniołomu zwanego Czarnym Urwiskiem roztacza się panorama Lądka-Zdroju i Masywu Śnieżnika ze Śnieżnikiem i Czarną Górą oraz widok na środkową część Gór Złotych z Trojakiem na pierwszym planie. Czarne Urwisko stanowiło bardzo popularny cel spacerów gości z Lądka-Zdroju. Atrakcją były Bazaltowe Słupy, a przede wszystkim piękny widok. Przed 1945 r. na krawędzi Czarnego Urwiska, na wys. 624 m n.p.m. stał pawilon zwany Belwederem. Widok z niego opisywały wszystkie stare przewodniki. Poniżej, w Ułężu znajdowała się zabytkowa gospoda, mieszcząca się w dawnym dworze sędziowskim, również stanowiąca atrakcję. Do 1945 r. Czarne Urwisko popularnością swoją dorównywało Karpieniowi i Sztolnym Skałom, stanowiąc wraz z nimi główne cele wycieczkowe w okolicy uzdrowiska. Po 1945 r. krótko w kamieniołomie prywatnym na Czarnym Urwisku wydobywano niewielkie ilości bazaltu.
Obszarniczka-potok zwany Zbytkowy Potok jest prawym dopływem Lutego Potoku. Źródła bagienne pod Chłopską Kopą na wys. Ok. 630 m n.p.m., powyżej terenu z domkami letniskowymi zwanego Dubrowa. Ujście na wys. Ok. 470 m n.p.m. w pobliżu „Geovity” przy Drodze Granicznej. Długośc potoku ok. 1,9 km. Potok spływa malowniczą dolinką, zajętą przez łąki, która wcina się pomiędzy Modzel od zach. I Czarne Urwisko od płn.-wsch. Znajdują się w niej zabudowania przysiółka Ułęże.
Ułęże przed 1945 r. Ueberschaar (1787), Einzelhofe Uberschaar (ok. 1885, 1908) Uberschaar (1910), po 1945 r. krótko Na Zbytkach, Ułęże (1945), Obszarowo (1965), Dubrowa. Przysiółek Lutyni złożony tylko z dwóch zagród położony w górnej części doliny potoku Obszarniczka na wys. Ok. 580-600 m n.p.m. pod Chłopską Kopą, pomiędzy Modzelem od zach. I Czarnym Urwiskiem od wsch. Dolinę zajmują łąki, wyżej rosną niewielkie lasy. Ta niewielka osada powstała już w średniowieczu, jako wolne, dziedziczne sędziostwo należące do Lutyni. W 1787 r. były tu 2 zagrody, kmiece oraz folwark sędziowski i młyn wodny, zamieszkiwało 17 osób. Stan taki utrzymywał się przez dłuższy czas. W pierwszej połowie XVIII w właścicielem sędziostwa był Joseph Schiedeck (zm. 1739) i do tej rodziny dobra należały do ok. 1924 r.. Od 1789 w skład dóbr sędziowskich podlegających jurysdykcji lądeckiego magistratu wchodziły m.in. folwark sędziowski, młyn i dwie parcele. W 1816 r. odnotowano 11 mieszkańców. Od poł. XIX w. Ułęże stało się bardzo popularne wśród lądeckich kuracjuszy, którzy traktowali je jako cel romantycznych spacerów, łączonych najczęściej z podziwianiem widoków z Czarnego Urwiska, noszącego wówczas tę samą nazwę co osada, położonego nieopodal nieużytkowanego już od 1840 kamieniołomu bazaltu. W folwarku sędziowskim urządzono znaną renomowaną gospodę, zwaną karczmą sądową, stanowiącą atrakcję turystyczną okolicy. W połowie lat 30-tych XX w. w gospodzie kwaterowali się instruktorzy (oficerowie wojskowi), przysposabiający militarnie młodzież z niemieckich organizacji paramilitarnych, która obozowała w niżej położonym pensjonacie „Lidia”, w miejscu obecnej „Geovity”. Ze względu na malownicze położenie, wycieczki na Ułęże były zalecane we wszystkich starych przewodnikach. Po 1945 gospodę zlikwidowano, a zabudowania zasiedlili osadnicy. Krótko w 1945 r. osadę nazwano „Na Zbytkach”, gdyż przy dawnym podziale gruntów pozostała reszta zbywająca niejako pomiędzy sąsiednimi własnościami. Ta nazwa jednak nie utrzymała się. Z dwóch zagród do dziś zachowała się jedna -dolna, gruntownie przebudowana. W latach 2001-2006 na lewym zboczu doliny Obszarniczki powstało osiedle domków jednorodzinnych.
POWRÓT:
- Do Lądka Zdroju (Uzdrowisko) najkrótszą droga podejścia, od Czarnego Urwiska z powrotem trasą spacerową żółtą nr 4 – ok. 50 min (3,3 km).
Opracowanie Gracjana Pazdyk na podst. Tekstów Lechosława Siarkiewicza
